واژه ایمان

واژه «ایمان» از ریشه «اَمْن» است و سرّ اطلاق ایمان بر عقیده آن است که مؤمن اعتقاد خود را از ریب، اضطراب و شکّ، که آفت اعتقاد است، می‏رهاند و آن را اِیمِن می‏کند. از این رو رسوخ و استقرار عقیده در قلب را «ایمان» می‏گویند و برای رسیدن به آن، علم به تنهایی کافی نیست؛ گاهی انسان به چیزی عالم است ولی به آن مؤمن نیست: ﴿وجحدوا بها واستیقنتها أنفسهم) 
اعتقاد علمی باید با جان و قلب انسانِ معتقد و عالِم عجین شود ودراوصاف نفسانی و اعمال بدنی او جلوه کند تا اطلاق ایمان بر آن درست باشد وبر این اساس، اطلاق مؤمن بر کسی که عقیده حقّ را تنها بر زبان می‏راند درست نیست: ﴿من الّذین قالوا امنا بأفواههم ولم تؤمن قلوبهم)  ﴿أحسب الناس أن یترکوا أن یقولوا امنا وهم لا یفتنون)  عَقْد علمی که قضیّه‏ذهنی و معقول است تا با جان عالِم عَقْد و گرِهِ دیگر نیابد، ایمان نیست.
تفسیرتسنیم/عبدالله جوادی آملی/مرکزنشراسراء/چاپ6بهار89/ج2/ص156و157

در بیان شریعت و طریقت و حقیقت

در بیان شریعت و طریقت و حقیقت

بدان، اعزکّ اللهّ فی الدارین، که شریعت گفتِ انبیاست و طریقت کرد انبیاست، و حقیقت دید انبیاست: الشریعةاقوالی و الطریقة افعالی و الحقیقة احوالی. سالک باید که اولّ از علم شریعت آنچه ما لابدّ است بیاموزد و یادگیرد و آنگاه از عمل طریقت آنچه ما لابدّست بکند و بجای آورد تاازانوار حقیقت بقدر سعی و کوشش وی روی نماید.

ای درویش: هر که قبول میکند آنچه پیغمبر وی گفته است، از اهل شریعت است، وهر که میکند آنچه پیغمبر وی کرده است، از اهل طریقت است، و هر که میبیند آنچه پیغمبر وی دیده است از اهل حقیقت است. هر که هر سه دارد هر سه دارد، و هر که دو دارد دو دارد، و هر که یکی دارد یکی دارد، وهر که هیچ ندارد هیچ ندارد 

انسان کامل/عزیزالدین نسفی/ص10

روش فهم قرآن ازنظرملاصدرا

روش فهم قرآن ازنظرملاصدرا

و من أراد أن یتقحّم لجة هذا البحر العمیق و یخوض غمرته خوض الجسور لا خوض الجبان الحذور، کان یجب علیه أولا أن یطلع علی سائر التفاسیر و یتفحّص عن عقیدة کل فرقة من فرق اثنین و سبعین و یستکشف أسرار مذهب کل طائفة من طوائف المسلمین. لیمیز بین محقّ و مبطل و متدیّن و مبتدع و....ص31

فإذابلغ إلی هذا المقام من التحیّر و الانضجار و الانکسار و التهب نار نفسه الکامنة فیه لغایة الاضطرار و اشتعل کبریت قلبه نارا من حدّة غضبه علی نفسه لما رآها بعین النقص و الاحتقار و کان زیت نور الایمان فی قلبه یکاد یضی‏ء و لو لم تمسسه نار فوقع علیه نور الأنوار و انکشف له سرّ من عالم الأسرار رأی بذلک النور الجلیّ أصل کل نظر دقیق و شاهد بذلک السرّ الخفیّ غایة کلّ شک و تحقیق و نهایة کلّ مبحث عمیق و به یحصل له الاقتدار علی معرفة أسرار القرآن العظیم و استیضاح لطائف کتاب اللّه العلیم و معجزة رسوله الکریم علیه و آله الصلوة و التسلیم.

فعند ذلک یخوض فیه و یغوص فی بحار معانیه و یستخرج دررا و یواقیت ینعکس لمعانها علی أعین الناظرین فی سواحله و أسماع الواقفین علی حوالیه و ما ینکشف منها للآدمیّین فهو قدر یسیر بالاضافة إلی ما لم ینکشف. لأنه مما استأثره اللّه بعلمه فربما تجد أیّها الناظر بعین المروّة و الإشفاق من هذا الجنس فی هذه الأوراق إن کنت من أهله. و إلّا فغضّ بصرک عن ملاحظة أسرار معرفة اللّه و لا تنظر إلیها و لا تنسرح فی میدان معرفة معانی الوحی و القرآن، و اشتغل بأشعار شعراء العرب و غرائب النحو و علوم الأدب و الفروع، و نوادر الطلاق و العتاق، و حیل المجادلة فی البحث و المراوغة فی الکلام و سائر الحکایات و المواعظ التی فیها مصیدة العوام و مجلبة الجاه و الحطام و الغلبة فی الخصام فذلک ألیق بک فإنّ قیمتک علی مقدار همّتک و قصدک علی سمت رتبتک و لا ینفعکم نصحی ان أردت ان انصح لکم ان کان اللّه یرید ان یغویکم من یشأ اللّه یضلله و من یشأ یجعله علی صراط مستقیم.

تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، ج‏1، ص: 31و32

عدمی بودن ممکنات ازلاوابدا

عدمی بودن ممکنات ازلاوابدا 

فى کلام المحققین إشارات واضحة بل تصریحات لطیفة بعدمیة الممکنات أزلا و أبدا و کفاک فی هذا الأمر قوله تعالى کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ  و قال الشیخ العالم محمد الغزالی فی مشکاة الأنوار فی وصف العارفین کلاما بهذه العبارة فرأوا بالمشاهدة العیانیة أن لا موجود إلا الله و أن کل شی‏ء هالک إلا وجهه لا أنه یصیر هالکا فی وقت من الأوقات بل هو هالک أزلا و أبدا لا یتصور إلا کذلک فإن کل شی‏ء إذا اعتبر ذاته من حیث ذاته فهو عدم محض و إذا اعتبر من الوجه الذی یسری إلیه الوجود من الأول الحق رأى موجودا لا فی ذاته لکن من الوجه الذی یلی موجده فیکون الموجود وجه الله فقط فلکل شی‏ء وجهان وجه إلى نفسه و وجه إلى ربه فهو باعتبار وجه نفسه عدم و باعتبار وجه ربه موجود فإذن لا موجود إلا الله و وجهه فإذن کل شى‏ء هالک إلا وجهه أزلا و أبدا.

ایقاظ النائمین‏(صدر المتالهین)‏/انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران‏/ص15

الاستدلال علی ذاته بذاته

 قاعدة فی إثبات وجوده «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ»

اعلم أن أعظم البراهین و أسد الطرق و أنور المسالک و أشرفها و أحکمها هو الاستدلال على ذاته بذاته، و ذلک لأن أظهر الأشیاء هو طبیعة الوجود المطلق بما هو مطلق، و هو نفس حقیقة الواجب تعالى‏....

اسرارالایات (صدرالمتالهین)/انجمن حکمت و فلسفه‏/ تهران‏/1360 ه ش‏/ص26