متعلق بسم الله

بدان که اهل معرفت بِسْمِ اَللّٰهِ هر سوره را متعلق به خود آن سوره دانند؛ و از این جهت در نظرى بِسْمِ اَللّٰهِ هر سوره را معنایى غیر از سورۀ دیگر است؛ بلکه بِسْمِ اَللّٰهِ هر قائلى در هر قول و فعلى با بِسْمِ اَللّٰهِ دیگرش فرق دارد؛ و بیان این مطلب به وجه اجمال آن است که به تحقیق پیوسته که تمام دار تحقّق، از غایة القصواى عقول مهیمۀ قادسه تا منتهى النّهایۀ صف نعال عالم هیولى و طبیعت، ظهور حضرت اسم اللّٰه اعظم است و مظهر تجلّى مشیّت مطلقه است که امّ اسماء فعلیّه است؛ چنانچه گفته‌اند:

ظَهَرَ الْوُجُودُ بِبسم اللّٰه الرَّحمن الرَّحیم. پس، اگر کثرت مظاهر و تعیّنات را ملاحظه کنیم، هر اسمى عبارت از ظهور آن فعل یا قولى است که در تِلوِ آن واقع شود؛ و سالک الى اللّٰه اوّل قدم سیرش آن است که به قلب خود بفهماند که به اسم اللّٰه همه تعیناتْ ظاهر است؛ بلکه همه، خود اسم اللّٰه هستند و در این مشاهده اسماء مختلف شوند و سعه و ضیق و احاطه و لا احاطۀ هر اسمى تابع مظهر است و تبع مرآتى است که در آن ظهور کرده...

تفسیر سوره حمد/امام خمینی(ره)/موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)/تهران/ ١٣٧۵ /ص3

عزّ ربوبیّت و ذلّ عبودیّت

یکى از آداب قلبیّه در عبادات و وظایف باطنیّۀ سالک طریق آخرت، توجّه به عزّ ربوبیّت و ذلّ عبودیّت است،و آن یکى از منازل مهمّۀ سالک است، که قوّت سلوک هر کس به مقدار قوّت این نظر است، بلکه کمال و نقص انسانیّت تابع کمال و نقص این امر است. و هر چه نظر انیّت و انانیّت و خودبینى و خودخواهى در انسان غالب باشد، از کمال انسانیّت دور و از مقام قرب ربوبیّت مهجور است. و حجاب خودبینى و خودپرستى از جمیع حجب ضخیم‌تر و ظلمانى‌تر است، و خرق این حجاب از تمام حجب مشکل‌تر وخرق همۀ حجب را مقدّمه است، بلکه مفتاح مفاتیح غیب و شهادت و باب الابواب عروج به کمال روحانیّت خرق این حجاب است. تا انسان را نظر به خویشتن و کمال و جمال متوهّم خود است، از جمال مطلق و کمال صرف محجوب و مهجور است، و اوّل شرط سلوک إلى اللّه خروج از این منزل است، بلکه میزان در ریاضت حق و باطل همین است. پس هر سالک که با قدم انانیّت و خودبینى و در حجاب انّیّت و خود خواهى طىّ منزل سلوک کند، ریاضتش باطل و سلوکش إلى اللّه نیست، بلکه إلى النفس است: «مادر بتها بت نفس شما است» قال تعالى: وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهٰاجِراً اِلىَ اللّٰه وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلىٰ اللّٰه . هجرت صورى و صورت هجرت عبارت است از هجرت به تن از منزل صورى به سوى کعبه یا مشاهد اولیاء (ع) ، و هجرت معنوى خروج از بیت نفس و منزل دنیا است إلى اللّه و رسوله، و هجرت به سوى رسول و ولىّ نیز هجرت إلى اللّه است. و ما دام که نفس را تعلّقى به خویش و توجّهى به انّیّت است مسافر نشده، و تا بقایاى انانیّت در نظر سالک است و جدران شهر خودى و اذان اعلام خود خواهى مختفى نشده، در حکم حاضر است نه مسافر و مهاجر.

آداب الصلاة (آداب نماز)/ حضرت امام خمینى (س) /مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س) چاپ اوّل: بهار  ١٣٧٠/ص7و8

ان الله تعالى لم یخلق شیئا الا لغایة

 ان الله تعالى لم یخلق شیئا الا لغایة فانه ما من موجود ممکن إلا و له فاعل و غایة و من الموجودات و هى المرکبات ماله علل اربع هى هما مع المادة و الصورة الا ان البسیط لا یکون له من العلل الا الفاعل و الغایة لان صورته بعینها ذاته و لا مادة له و قد ثبت بالبرهان ان الغایة الأخیرة فى فعله تعالى هى ذاته و ذاته غایة الغایات کما انه مبدأ المبادى و لا شک ان غایة الشى ماله بالذات ان یصل إلیه و ینتهى به الا ان یعوقه عائق و کل ما لا یمکن الوصول إلیه لم یکن اطلاق اسم الغایة علیه الّا بالمجاز فلا یکون غایة بالحقیقة و قد فرض انه غایة هذا خلف فثبت بما ذکر ان جمیع الممکنات بحسب الجبلیّة الغریزیة طالبة له تعالى متحرکة إلیه تعالى حرکه معنویة مشتاقة الى لقائه بالوصول و هذه الحرکة و الرغبة لکونها مرتکزة من اللّه تعالى فى ذاتها یجب ان لا یکون عبثا و لا معطلا فلا محالة کائنة متحققة فى غالب الامر بلا عائق و قاسر و القسر على الطبع کما ثبت فى مقامه لا یکون دائمیا و لا اکثریا فیزول لا محالة و لو بعد زمان طویل فیعود حکم الطبیعة و من هنا یعلم ان کل طبیعة نوعیة یؤدى یوما الى غایتها الاصلیة و غایة الشی‏ء اشرف من الشی‏ء ذى الغایة و غایة الجوهر اکمل جوهریة منه و اقوى وجودا فى ذاتها و ننقل الکلام الى نفس تلک الغایة و توجّهها الذاتى الى غایة الغایة و هکذا الى ان ینتهى الى غایة لا غایة ورائها و هى غایة الغایات و منتهى الحرکات و الرغبات و مأوى العشاق الالهیّین و المشتاقین من ذوى الحاجات‏

الحشر(صدر المتألهین‏)-مکان چاپ: تهران ‏سال -چاپ: 1302 ق